Heeft iemand de laatste tijd een verandering opgemerkt? Je opent TikTok en scrolt door video's van 'fitchecks', 'bodychecks' en 'work-out tips', en voelt verder helemaal niets. Behalve natuurlijk dat vage gevoel van angst in je maagstreek. Is die influencer zo slank omdat ze een dieet volgt, of omdat ze helemaal niet eet? Misschien is er een aardverschuiving gaande.

Beroemdheden vallen af, zelfs degenen die zichzelf profileerden als body-positive iconen. Anderen worden onder de loep genomen op tekenen dat ze afslankpillen gebruiken. Lana Del Rey, een ster die ooit werd verguisd omdat ze er niet meer als een 25-jarige uitzag, verscheen op Coachella met de look van een 25-jarige. De reactie van het internet op haar herwonnen slankheid was: 'WE ARE SO BACK'. Het gewichtsverlies van een onbekende lijkt een voorbode van hoop te zijn. Of misschien een bewijs dat fat shaming werkt.

Waarom zijn weer geobsedeerd door dun zijn?

‘Ik heb een enorme toename gezien in online content die de dieetcultuur promoot, en die heel vaak overgaat in eetstoornissen', zegt Alex Light, een body-image spreker. Veel ervan is subtiel, vermomd als 'wellness', maar sommige dingen zijn overduidelijk – zoals video's over 'wat ik op een dag eet' die extreem caloriearme [diëten] verheerlijken, of makers die hun volgers aanmoedigen om 'skinny legends' te worden.

Als je ze begint op te merken, zie je overal de signalen. Modetrends uit de jaren 2000 beleven een heropleving, samen met de idealisering van lichamen uit de jaren 2000. Het wellness-discours begeeft zich op alt-right-gebied. Deze week nog werd een advertentie van M&S verboden omdat er een model in voorkwam dat als 'ongezond dun' werd beschouwd.

AI maakt iedereen nog meer geobsedeerd door imago, met mensen die ChatGPT vragen of ze 'hot genoeg' zijn. De politiek beïnvloedt schoonheidstrends. Onbeschaamde 'skinny influencers' zijn mainstream. Wat is er in vredesnaam gebeurd, zou een terechte vraag zijn. Waren we het er zo'n tien jaar geleden niet allemaal over eens dat de dieetcultuur slecht was? Dat er meer in het leven is dan dun zijn?

‘Wat me misschien nog wel het meest angst aanjaagt, is de betrokkenheid bij deze berichten: duizenden likes en reacties die de toewijding toejuichen of om tips vragen’, vervolgt Light. ‘Het laat zien dat dit niet uit het niets gebeurt – er is een bredere culturele behoefte aan dit soort content.’

Light, een ‘anti-dieet-voorvechter’, is auteur van You Are Not a Before Picture en co-host van Should I Delete That?, een podcast die ze samen met Em Clarkson presenteert en die probeert de nuance toe te passen ‘die vaak wordt overgeslagen in de polariserende gesprekken op sociale media’.

Deze symptomen van onze verdeelde tijd zouden inderdaad verband kunnen houden met de grote comeback van de dieetcultuur. ‘Het algoritme beloont nuance, compassie of content die niet gericht is op esthetiek of transformatie niet’, zegt Light. ‘Wat vaak voorkomt, is ‘wellness’-content die uiteindelijk lichaamsdoelen versterkt: ‘milde’ gewichtsverliesdoelen, ‘gezonde omschakelingen’ of hyper-gedisciplineerde routines. Het lijkt op het eerste gezicht misschien niet op de traditionele dieetcultuur, maar het versterkt het idee dat je lichaam een probleem is dat opgelost moet worden.

Johanna Keeler, psycholoog gespecialiseerd in eetstoornissen, bevestigt dat ogenschijnlijk onschuldige content op sociale media een sluipend effect kan hebben. Ze wijst op een recent onderzoek naar TikTok-algoritmes, waaruit bleek dat mensen met een eetstoornis veel vaker content te zien kregen over uiterlijk, diëten en bewegen (‘Ze hadden 4343 procent meer kans om video's over toxische eetstoornissen te zien’, voegt ze eraan toe).

Het probleem is dat het algoritme een ‘vicieuze cirkel’ in stand houdt: mensen met een eetstoornis krijgen vaker triggerende content te zien, en die triggerende content verergert de eetstoornis. ‘Het zorgwekkende is dat we door smartphones veel meer aan deze content worden blootgesteld.’ Dit wordt nog eens versterkt door de content op maat van de algoritmes, waardoor kwetsbare mensen in een schadelijke echokamer terechtkomen.

Het is niet de eerste keer dat sociale media deze zorgen aanwakkeren. ‘Dit tijdperk doet denken aan het pro-anorexia Tumblr-tijdperk, maar dan met een glanzender, sociaal acceptabeler laagje’, zegt Light. De website huisvestte een groot aantal 'pro-ana'-blogs die 'thinspiration' plaatsten in de vorm van persoonlijke foto's en Kate Moss-gifjes, waarmee ze gebruikers aanzetten tot een steeds extremere houding ten aanzien van hun dagelijkse voedselinname en trainingsroutines. Hoewel dit fenomeen schaamtelozer was in de promotie van diëten, stelt Light dat 'het resultaat hetzelfde is: ons wordt nog steeds verteld dat onze waarde afhangt van hoe klein, gecontroleerd en ideaal ons lichaam eruitziet'.

Een nieuwe (of oude?) schoonheidsstandaard

Veel van de viral content van vandaag de dag is impliciet gericht op de promotie van de schoonheidsstandaard – een vluchtige blik op Instagrams Explore-pagina toont paparazzi-foto's van beroemdheden in bikini's, hun figuren uit elkaar gerukt in de reacties, en fitness-influencers die tips delen om af te vallen. 'Het is vermomd als 'wellness', 'clean living' of 'biohacking',' zegt Light, verwijzend naar de gecodeerde termen die makers gebruiken om te voorkomen dat ze worden gecanceld.

Maar zoals Keelers onderzoek suggereert, kan dit dienen als een toegangspoort tot extremere pro-ana-subculturen en influencers die minder kieskeurig zijn met hun bewoordingen. Liv Schmidt, een 23-jarige voormalige TikTok-maker, deelde video's waarin ze haar volgers vertelde wat ze op een dag eet 'om slank te blijven', met slogans als: 'Het is geen zonde om slank te willen zijn'. Nadat ze van de app was uitgesloten, startte Schmidt een lidmaatschapsprogramma dat ze de Skinni Société noemt. Abonnees betalen 20 dollar per maand om toegang te krijgen tot haar 'portiegecontroleerde' voedingsdagboeken en groepschats waarin leden hun stappentellingen en 'voortgangsfoto's' vergelijken.

‘Het was een grote schok om te zien hoe Gen Z zich met zijn retoriek bezighield’, zegt Gina Tonic, senior editor en podcasthost bij Polyester Zine. ‘Het ergste wat ik heb gezien, is dat SkinnyTok en eetstoornis-Twitteraccounts hun weg vinden naar ‘normale’ algoritmes – en dat ze worden gezien door velen die eerder niet wisten dat ze bestonden.’

Hoewel TikTok de hashtag #SkinnyTok heeft verboden, is de community nog steeds actief en groeit ze op de app. ‘Je hoopt dat jongere generaties sociaal bewuster worden, maar dat is niet per se het geval; ze maken dezelfde fouten als wij, en dat is moeilijk om te zien.’ Tonic merkt op dat de verantwoordelijkheid voor het toezicht op deze content uiteindelijk bij social media-platforms ligt, die ‘engagement boven welzijn en sociale rechtvaardigheid lijken te stellen’.

De tekst loopt verder onder de post.

Ze zegt dat een vroeg teken van de terugkeer naar de dieetcultuur was dat 'creators die hun merk centreerden rond zelfliefde en lichaamspositiviteit zich nu meer op gewichtsverlies richtten'.

Veel TikTok-gebruikers die een transformatie hebben ondergaan waren openhartig over hun gebruik van GLP-1's, die werden geprezen als wondermiddelen, maar ook ethische bezwaren opriepen. Als onderdeel van een culturele verschuiving naar het nastreven van slankheid tegen elke prijs, lijken deze bekentenissen nog schokkender voor degenen die zich een tijd herinneren waarin het tonen van diverse lichamen op internet werd gevierd. ‘In de jaren 2010 was er een golf van body positivity’, zegt Light.

Uiterlijke schijn of echte vooruitgang?

In een interview met BeautyMatter, zei beauty-industrie criticus Jessica DeFino dat in die tijd 'de anti-dieetcultuur de schoonheidsnormen die de media konden promoten zonder publieke kritiek te krijgen, beperkte'. Maar zelfs als de beweging meer om uiterlijke schijn dan om echte vooruitgang draaide, waarbij beroemdheden wokeness gebruikten voor invloed, beweert Light dat dit de voorkeur genoot boven de situatie waarin we ons bevinden. 'Veel ervan was natuurlijk niet perfect, maar het opende de discussie, gaf gemarginaliseerde groepen zichtbaarheid en daagde bekrompen schoonheidsnormen uit.'

En hoewel het kan lijken alsof de vooruitgang permanent is teruggedraaid, gelooft Tonic dat het soms eerst slechter moet worden voordat het beter wordt: 'Fat liberation, net als feminisme, is in golven van populariteit gekomen, en het tij lijkt momenteel te keren. Ik denk dat het snel weer in volle gang zal zijn.' In de tussentijd is het belangrijk om bewustwording te betrachten en beschermende maatregelen te overwegen.

Uit een recent onderzoek bleek dat bijna één op de vijf Britse vrouwen positief testte op een mogelijke eetstoornis. De meest effectieve manier om jezelf te bevrijden van negatieve denkpatronen? Die vervelende telefoonverslaving aanpakken. 'Elke vorm van interventie om je blootstelling te beperken, zou je uiterlijk, tevredenheid en welzijn moeten verbeteren', adviseert Keeler.

Tonic is het daarmee eens, maar pleit ook voor online content die je een goed gevoel geeft. 'Ik denk dat het enorm zal helpen om je actief in te zetten voor het volgen en volgen van accounts die positief zijn over je lichaam en die deze gesprekken proberen te decentreren en tegen te gaan', zegt ze. 'Maak een feed en algoritme die je de juiste dingen aanreiken. Negatieve dingen online zijn op dit moment onvermijdelijk, maar bewust reageren op content die dit tegengaat, doet wonderen.'

Light heeft eveneens hoop gevonden door een positieve online community op te bouwen. 'De berichten die ik krijg van mensen die bewuster zijn gaan eten, de kleren dragen die ze mooi vinden, stoppen met zichzelf te straffen... het herinnert me er allemaal aan dat er verandering gaande is, ook al gaat het geleidelijk en is het geen trend', zegt ze. 'Ik denk dat een goede vraag om jezelf te stellen is: 'Wie heeft er baat bij dat ik geloof dat ik kleiner moet zijn?' Het antwoord is nooit jij. Het is de dieetindustrie die miljarden waard is. Weten dat ik prima ben zoals ik ben en dat ik niet kleiner hoef te worden, is een daad van rebellie. Echte vreugde en zelfvertrouwen komen voort uit het afhaken.'

Maak je je zorgen over een eetstoornis of over iemand anders? Hier lees je waar je terecht kunt.